Οι έμποροι των εθνών 2

2. Η αγωγή…των αγωγών

Την έννοια της αποκομιδής κερδών από τη διέλευση των αγωγών από το έδαφός της, την έχει αξιοποιήσει πλήρως η Τουρκία, (οι Τούρκοι ήταν ανέκαθεν καλοί αγωγιάτες), αγοράζοντας το αέριο που μπαίνει στο έδαφός της και στη συνέχεια πουλώντας το εκ νέου όταν εξέρχεται. Κάτι τέτοιο έπραττε κατά συρροή και η Ουκρανία, μόνο που εδώ η τιμολόγηση ήταν ευνοϊκή από τη Ρωσία, (η Μόσχα πωλούσε φθηνότερα στο Κίεβο από ότι στην Ευρώπη), πολιτική που μετά την επικράτηση της «πορτοκαλί επανάστασης» το 2004 στην Ουκρανία, άλλαξε, μειώνοντας ισόποσα τον όγκο παρεχόμενου αερίου στη χώρα. Η μείωση αυτή κατά 20% είχε αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα κλίμα αβεβαιότητας στη δύση σχετικά με το τι μέλλει γενέσθαι στην περίπτωση που εξακολουθήσει, ή επαναληφθεί παρόμοια διένεξη μεταξύ των δύο χωρών.

Κάτι τέτοιο βολεύει τις ΗΠΑ, οι οποίες ως γνωστόν «ευλόγησαν» την πορτοκαλί επανάσταση στην Ουκρανία και εξακολουθούν να πιέζουν για ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ. Όσο και να θέλουν να αποδείξουν την αστάθεια που προκύπτει από την εξάρτηση της Ευρώπης από το Ρωσικό αέριο δεν «τους βγαίνει» γιατί πρώτον η Ρωσία φάνηκε πολύ πιο συνεπής σε σχέση με τις ΗΠΑ στην υπόσχεσή της για αδιάλειπτη τροφοδοσία, (βλέπει κρίση Σουέζ) και δεύτερον και κυριότερο, οι εξαγωγές αυτές αποτελούν το 25% του ΑΕΠ της Ρωσίας, οπότε μια αθέτηση των συμφωνιών από μέρους της θα ισοδυναμούσε με σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις. Γι’ αυτό και η Μόσχα προσπαθεί για το αντίθετο, να ενδυναμώσει το δίκτυο των αγωγών, να σχεδιάσει νέους που να παρακάμπτουν τον ύφαλο της Ουκρανίας, και να εξασφαλίσει επαρκείς ποσότητες φυσικού αερίου. Έτσι προσέγγισε χώρες της Κασπίας και έκλεισε συμφωνίες για τη συγκέντρωση, διανομή και προώθηση στην Ευρώπη μέσω του δικτύου της των εκεί παραγόμενων ποσοτήτων.

Με εξασφαλισμένη τη διέλευση έως το 2028 των ποσοτήτων παραγωγής αερίου των χωρών της Κασπίας, (Καζακστάν, Ουζμπεκιστάν και Τουρκμενιστάν), ανοιχτή τη δυνατότητα περαιτέρω επέκτασης του χρονικού αυτού διαστήματος και την επιστροφή των χωρών αυτών στην αγκαλιά της Ρωσίας, (να σημειώσουμε εδώ ότι οι ΗΠΑ το προσπαθούν από την εποχή της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης), η Μόσχα αναβαθμίζεται, αφού πλέον συγκεντρώνει το 90% του αερίου της περιοχής. Η συμφωνία υπεγράφη το Μάιο του 2003 και προβλέπει σταδιακή αύξηση του όγκου μεταφοράς στα 70 δις κυβικά μέτρα το χρόνο!

Ήδη οι χώρες αυτές συνδέονται με αγωγό από τη δεκαετία του 90. Με τη νέα συμφωνία, υπάρχει η ανάγκη επέκτασης του δικτύου, κάτι που θα γίνει με νέο αγωγό, ο οποίος θα κινείται παράλληλα με τον ήδη υπάρχοντα. Ο πρώτος αγωγός είχε σκοπό τη μεταφορά αερίου από την κεντρική Ασία στη Μόσχα, (Central Asia to Center), ή σε συντομία CAC. Αποτελείται από 5 επί μέρους τμήματα, τους CAC 1, 2, 3, 4 & 5. Από αυτούς ο 3 διέρχεται από το Καζακστάν, ενώ οι υπόλοιποι 4 από το Ουζμπεκιστάν. Για να μπορέσει το δίκτυο να μεταφέρει τις προβλεπόμενες από τη συμφωνία ποσότητες, σχεδιάστηκε νέος αγωγός, παράλληλος με τον 3, η σύμβαση για την κατασκευή του οποίου υπεγράφη το Μάιο του 2007.

Όλοι οι αγωγοί οδηγούν στην Ευρώπη λοιπόν. Συγκεντρώνουν το αέριο από τα σημεία παραγωγής και τα προωθούν στην κατανάλωση. Αν δούμε στο χάρτη το σχέδιο σύνδεσης της Ευρώπης με τους παρόχους αερίου, μπορούμε άνετα να το παρομοιάσουμε με αυτό της ύδρευσης μιας πόλης. Ουσιαστικά δεν απέχει και πολύ, αφού γίνεται σχεδόν με τον ίδιο τρόπο, μόνο που στην περίπτωση του νερού δεν υπήρξε ποτέ ως τώρα τέτοιου ύψους επένδυση! Ίσως στο μέλλον βέβαια να καταστεί απαραίτητη.

Ξεκινώντας από τη βόρεια Ευρώπη σημειώνουμε την κατασκευή του αγωγού north stream, μεγάλου εξαδέλφου του south stream που θα μας απασχολήσει παρακάτω, που σχεδιάζεται με σκοπό να εξυπηρετήσει τις ανάγκες της Σουηδίας, Φινλανδίας, Δανίας, Γερμανίας και των κάτω χωρών, και πρόκειται να ολοκληρωθεί το 2010. Το μήκος του θα είναι περίπου 1200 χλμ, με το μεγαλύτερο τμήμα του υποθαλάσσιο, θα συνδέει τη Ρωσία με τη Γερμανία και θα καταλήγει στην Ολλανδία.

Σχεδιάζεται να μεταφέρει το 25% της Ευρωπαϊκής κατανάλωσης μέχρι το 2010, (περίπου 55 δις κυβικά μέτρα το χρόνο). Ενημερωτικά αναφέρω εδώ ότι η ετήσια ζήτηση σε φυσικό αέριο στην Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν 336 δις κ.μ. το 2005, ποσότητα που θα φτάσει τα 550 το 2015!
Νοτιότερα, οι αγωγοί που μας αφορούν άμεσα είναι από τη μια ο south stream, ρωσικών συμφερόντων και από την άλλη οι Nabucco και TGI, που προωθούνται από τις ΗΠΑ, μεταφορικής ικανότητας 30 δις κυβικών μέτρων αερίου ετησίως έκαστος.

Ο Nabucco είναι ο μοναδικός αγωγός, μη Ρωσικών συμφερόντων, που παρακάμπτει το Ρωσικό έδαφος, αφού ξεκινάει πρακτικά από την περιοχή της Κασπίας και μέσω του Τουρκικού δικτύου φτάνει στην Ευρώπη, περνώντας από Βουλγαρία, Ρουμανία και Ουγγαρία και καταλήγοντας στο Baumgarten της Αυστρίας. Από εκεί μπαίνει στο ευρωπαϊκό δίκτυο διανομής.

Ο αγωγός TGI, (Turkey, Greece, Italy), άρχισε να κατασκευάζεται το 2003 και ξεκίνησε τη λειτουργία του με πανηγυρική τελετή στα Ελληνοτουρκικά σύνορα το Σεπτέμβριο του 2007, παρουσία των πρωθυπουργών των δύο χωρών. Το τμήμα που δόθηκε σε λειτουργία διασχίζει 210 χλμ σε Τουρκικό έδαφος και 85 σε Ελληνικό, καταλήγοντας στην Κομοτηνή. Η μεταφορική ικανότητα του αγωγού όταν ολοκληρωθεί το 2012 θα ανέρχεται σε 11 δις κ.μ. εκ των οποίων τα 8 θα πηγαίνουν στην Ιταλία και τα 3 θα μένουν για εγχώρια κατανάλωση.

Τον αγωγό αυτό τον προωθεί όπως είδαμε η Αμερικανική διπλωματία, γι’ αυτό έγινε πολύς ντόρος μετά τη συμμετοχή της Ελλάδας στον south stream, με κορυφαία δήλωση αυτή του αμερικανού βοηθού γραμματέα σε ευρασιατικά θέματα, Μάθιου Μπράιζα, ο οποίος απεκάλεσε τη χώρα μας ανακόλουθη, γιατί αφού είχε υπογράψει για τον TGI στη συνέχεια προσχώρησε και στον south stream. Είπε λοιπόν ο κύριος Μπράιζα ότι μπορούμε να τους έχουμε και τους δύο, αρκεί να κατασκευαστεί πρώτα ο TGI. Δεν μπόρεσαν να χωνέψουν οι Αμερικανοί την Ελληνική τρίπλα, η οποία ομολογουμένως ξάφνιασε και εμάς, αν και μπορώ να πω πως αναμέναμε κάποια κίνηση στις Ελληνορωσικές σχέσεις, μετά τις τακτικές επαφές κορυφής των δύο μερών.

Βασικό επιχείρημα ήταν ότι πριν την ολοκλήρωση του TGI η Ρωσία θα έχει μονοπωλιακή θέση στη χώρα μας. Πράγματι, αυτή τη στιγμή εισάγουμε το 80% περίπου του φυσικού αερίου που καταναλώνουμε από τη Ρωσία μέσω Βουλγαρίας. Με την αύξηση όμως της ζήτησης και την παράλληλη εισαγωγή και από τους άλλους αγωγούς, το ποσοστό αυτό θα μειωθεί σημαντικά μέσα στο επόμενα χρόνια. Είναι γνωστό άλλωστε, ότι κάθε μονοπωλιακό καθεστώς αποτελεί μειονέκτημα, σε οποιονδήποτε τομέα.

Συνεχίζεται...