Στα απόνερα της κρίσης

Εισαγωγή

Οι τρέχουσες οικονομικές συνθήκες ευνοούν όλο και περισσότερο όσους καιροφυλακτούν και επιδιώκουν να οικειοποιηθούν προϊόντα ή χρήματα που δεν τους ανήκουν. Με το άλλοθι της οικονομικής κρίσης και των συζητήσεων περί λήψεως μέτρων υπέρ των οφειλετών, πολλοί επιτήδειοι εκμεταλλεύονται την κατάσταση και πλουτίζουν. Η ευκολία με την οποία κάποιος παίρνει μπλοκ επιταγών, η μερική αποποινικοποίηση της έκδοσης ακάλυπτων, καθώς και οι ευνοϊκές ρυθμίσεις διαγραφής από την υπηρεσία του Τειρεσία, ενθαρρύνουν όλο και περισσότερου «έξυπνους» που εκμεταλλεύονται την κατάσταση, αφού γνωρίζουν πως το πολύ σε πέντε χρόνια θα είναι και πάλι καθαροί. Δεν εννοώ τους φιλότιμους επιχειρηματίες, οι οποίοι λόγω δυσχερειών ενδέχεται να μην μπορούν να καλύψουν σε κάποια περίπτωση τις υποχρεώσεις τους, αλλά αυτούς οι οποίοι σχεδιάζουν τις δραστηριότητές τους έτσι, ώστε ό,τι και να συμβεί να είναι νομικά καλυμμένοι και να μην αναστέλλεται η λειτουργία της επιχείρησής τους.

Το Κράτος

Το Κράτος από την άλλη δεν φαίνεται να συμμερίζεται τα προβλήματα των επιχειρήσεων, αλλά ενδιαφέρεται μόνο για την με οποιονδήποτε τρόπο είσπραξη του δικού του μεριδίου. Εκείνο που αδυνατώ να καταλάβω είναι γιατί το Κράτος θα πρέπει να είναι μέτοχος μόνο στα κέρδη μιας επιχείρησης και όχι και στις ζημίες, όταν αυτό το ίδιο φέρει μέρος της ευθύνης για την κατάσταση. Για παράδειγμα: Δεν κατέστη ολόκληρο το 2008 δυνατόν να λυθεί το πρόβλημα στα δύο βασικά λιμάνια της χώρας μας απ’ όπου εισάγονται τα περισσότερα είδη από τρίτες χώρες, που πληρώνουν δασμούς πέραν φυσικά του ΦΠΑ, με αποτέλεσμα στη Θεσσαλονίκη να ξεφορτώνονται 1000 container τη βδομάδα, από 1000 την ημέρα πριν τις κινητοποιήσεις. Η αδυναμία λοιπόν να λυθεί αυτό το πρόβλημα, πέραν του ότι ανάγκασε πολλές εταιρείες διακίνησης container να στραφούν σε λιμάνια γειτονικών χωρών, (Τουρκία, Βουλγαρία), μείωσε στο 1/5 την εισροή άμεσων κεφαλαίων από δασμούς και ΦΠΑ και δυσχέρανε την επιχειρηματική - οικονομική δραστηριότητα της ευρύτερης περιοχής. Πολλές επιχειρήσεις των οποίων οι εισαγωγές αντιμετώπισαν σοβαρές καθυστερήσεις, πέρασαν δύσκολες στιγμές, αφού τα προϊόντα που είχαν ήδη πληρωθεί περίμεναν στα πλοία ή σε ενδιάμεσους σταθμούς, μέχρι να πάρουν σειρά για ξεφόρτωμα. Ενδεικτικά αναφέρω ότι η μεταφορά ενός container από την Κίνα στη Θεσσαλονίκη από 3 – 4 εβδομάδες που διαρκούσε, έφτασε τις 8 – 10!

Αποτέλεσμα των παραπάνω και πολλών ακόμη παραγόντων είναι οι απλήρωτες επιταγές και οι συναλλαγματικές να έχουν ξεφύγει πέρα από κάθε πρόβλεψη και να έχουν φτάσει το μισό δις ευρώ μέσα στο πρώτο δίμηνο του 2009. Τα μηνύματα για το μέλλον είναι ακόμη πιο άσχημα, καθώς όλο και περισσότερες εταιρείες παρατείνουν το χρονικό διάστημα αποπληρωμής των οφειλών τους, αντικαθιστώντας τις επιταγές που λήγουν με νέες, αφού δεν έχουν τη δυνατότητα να τις καλύψουν εγκαίρως. Αναμένεται λοιπόν αύξηση των ακάλυπτων ποσών μέσα στους επόμενους μήνες. Αξίζει να σημειωθεί πως το μισό δις του πρώτου διμήνου αποτελεί το 1/3 ολόκληρου του 2008!!!

Οι επιχειρηματίες

Αν θέλαμε να ομαδοποιήσουμε τους μικρομεσαίους επιχειρηματίες που βρέθηκαν στο μάτι του κυκλώνα, θα διακρίναμε δύο μεγάλες κατηγορίες:

τους αγωνιστές…

Εδώ ανήκουν οι επιχειρηματίες των οποίων σφραγίστηκαν επιταγές, είτε γιατί δεν έκαναν καλή διαχείριση, είτε γιατί η επιβάρυνση που τους επέφερε η οικονομική δυσχέρεια ήταν τόσο έντονη που ξέφυγε πέρα από κάθε πρόβλεψη. Πολλές μικρές επιχειρήσεις είναι τοπικής εμβέλειας και νοιώθουν άμεσα κάθε διακύμανση στην κίνηση της αγοράς. Αυτές βασίζονται στη συνεχή ροή των προϊόντων τους και πολλές φορές δεν έχουν κάποιο οικονομικό υπόβαθρο να στηρίξουν παροδικές δυσχέρειες. Άλλοτε καταφεύγουν στη μέγγενη του τραπεζικού συστήματος, το οποίο δίνει μια παροδική και μόνο ανάσα στον επιχειρηματία, παράταση στο πρόβλημα και μείωση της κερδοφορίας, (οι τράπεζες δεν δανείζουν τσάμπα!) και άλλοτε χρησιμοποιούν ίδια κεφάλαια, που προήλθαν από παρελθούσες κερδοφόρες χρήσεις. Στην περίπτωση ενός ανώνυμου προϊόντος τα πράγματα είναι ακόμη δυσκολότερα, καθώς η προώθηση και η τοποθέτησή του στα ράφια μιας αλυσίδας super market κοστίζει τρομερά. Επικαλούμενοι δε την οικονομική κρίση οι μεγάλες αλυσίδες πιέζουν ακόμη περισσότερο τους μικρότερους προμηθευτές ζητώντας τους μεγαλύτερες παροχές κι εκπτώσεις και επιμηκύνοντας το χρόνο πληρωμής. Πού να αντέξει ας πούμε μια μικρή επιχείρηση να χρηματοδοτήσει το είδος της για οκτώ έως δέκα μήνες που θα ξεκινήσει να πληρώνεται!

Μεγάλα καράβια μεγάλες φουρτούνες

Σύμφωνα με μαρτυρία γνωστού μου επιχειρηματία, (αν είναι ανακριβή τα παρακάτω παρακαλώ διαψεύστε τα), για να βάλει 4 κωδικούς, (έτσι λέγονται τα προϊόντα στην γλώσσα των super market), στα ράφια γνωστής αλυσίδας, του ζητήθηκε 50% έκπτωση στο τιμολόγιο, τρεις χιλιάδες Ευρώ για κάθε κωδικό ως εισιτήριο, ( 12,000€ είσοδο!) και επί πλέον δέκα συν ένα (10 + 1), που σημαίνει 10% περαιτέρω έκπτωση. Και αναρωτιέμαι πώς είναι δυνατόν, όσο και αν είχε προβλέψει ο επιχειρηματίας τα παραπάνω παζάρια, να υπήρχε περίπτωση να ωφελήθηκε από αυτή τη συνεργασία. Εναλλακτική δυστυχώς δεν υπάρχει, γιατί οι αλυσίδες διακινούν πάνω από το 90% των προϊόντων οικιακής κατανάλωσης και η ζυγαριά γέρνει πάντα υπέρ των αυτών, αφού ούτε είσοδο πληρώνουν, ούτε και περιμένουν δέκα μήνες για να πληρωθούν! Σε αντίθεση με τις μικρές επιχειρήσεις, οι μεγάλες που διακινούν και διαφημίζουν προϊόντα κράχτες επιβάλλουν τους δικούς τους όρους στις αλυσίδες super market και αυτές τις αποδέχονται, γιατί εκεί ο τζίρος είναι εγγυημένος, επειδή οι περισσότεροι θεωρούμε πως το επώνυμο είναι και ανώτερο. Επί πλέον, ως καταναλωτές όλοι μας γινόμαστε έρμαια σε κάθε νέου είδους προβολή και αγοράζουμε ό,τι μας σερβίρουν, αφού μέσω των διαφημίσεων έχουν τον τρόπο να μας παρουσιάζουν τα φύκια για μεταξωτές κορδέλες. Εκείνο που δυστυχώς δεν γνωρίζουν πολλοί είναι ότι οι μεγάλες εταιρείες έχουν επί πλέον τεράστια κόστη, τα οποία στις μικρές είναι περιορισμένα, αφού σ’ αυτές ο ιδιοκτήτης γίνεται αν χρειαστεί εργάτης, πωλητής, λογιστής, οδηγός, αποθηκάριος και δεν θα το σκεφτεί να δουλέψει και Κυριακές για να καλύψει την παραγωγή. Έτσι πολλές φορές ένα ανώνυμο προϊόν είναι ποιοτικά ανώτερο από το αντίστοιχο επώνυμο.

Αν λοιπόν η μικρή επιχείρηση αναγκαστικά αποδεχθεί τους όρους συνεργασίας κινδυνεύει να παραμείνει έκθετη, αφού οι δικοί της προμηθευτές θα πρέπει να πληρωθούν κανονικά και η όποια καθυστέρηση στις εισροές σημαίνει δανεισμό ή χρήση ίδιων κεφαλαίων για την κάλυψη της προσωρινής ανάγκης, αλλιώς κινδυνεύει με σφράγισμα πληρωτέων επιταγών. Η δε τακτική του «σπασίματος» των επιταγών στις τράπεζες επιφέρει ένα επί πλέον κόστος γύρω στο 12%, το οποίο περιορίζει ακόμη περισσότερο την κερδοφορία και γενικά τις δυνατότητες επιβίωσης της επιχείρησης.

…και τα λαμόγια

Τον τελευταίο καιρό η αγορά σφύζει από ευκαιριακούς επιχειρηματίες, που το τελευταίο για το οποίο νοιάζονται είναι το πώς θα καλύψουν τις υποχρεώσεις τους. Λειτουργούν την εμπορική τους δραστηριότητα όσο αντέξει και σχεδιάζουν προσεκτικά τις κινήσεις τους για την περίπτωση που δεν θα μπορούν να καλύψουν τις υποχρεώσεις προς τους προμηθευτές τους. Έτσι κανονίζουν εγκαίρως να μην έχουν ακίνητη περιουσία στο όνομά τους και τα τυχόν αυτοκίνητα ή ακίνητα της επιχείρησης να είναι είτε υπό καθεστώς leasing, είτε σε διαφορετική επωνυμία με άλλον ιδιοκτήτη.

Τα κόλπα

Για την περίπτωση που δεν μπορούν να καλύψουν κάποια επιταγή τους, θα επιλέξουν μια από τις παρακάτω στρατηγικές:

Επικαλούμενοι την οικονομική κρίση θα ζητήσουν παράταση του χρέους με αντικατάσταση της επιταγής με νέα άλλης ημερομηνίας, καθώς και συνέχιση της συνεργασίας με τους προμηθευτές τους, μεγαλώνοντας κι άλλο το άνοιγμα.

Αν είναι εκπρόθεσμοι και στην παράταση, τότε θα εξαφανιστούν, δεν θα σηκώνουν τηλέφωνο και σε περίπτωση επίσκεψης θα απουσιάζουν μονίμως.

Σε άλλη περίπτωση θα εξαφανιστούν μαζί με το εμπόρευμα και θα το διοχετεύσουν με χαμηλότερη τιμή από αυτήν που το απέκτησαν και χωρίς τιμολόγιο στα κανάλια της χονδρικής, εκεί που όλοι ψάχνουν το φθηνότερο και περνάει το «μαύρο»!

Στη χειρότερη περίπτωση θα πουλήσουν έναντι ευτελούς ποσού ολόκληρη την επιχείρησή τους κανονικά και με συμβόλαιο σε νέο ιδιοκτήτη, ο οποίος εμφανίζεται καθ’ όλα νόμιμος, αφού έχει αγοράσει τα είδη και η όποια διεκδίκηση δεν πρόκειται να φέρει αποτέλεσμα. Ειδικά οι μικρές εταιρείες, οι οποίες δεν διαθέτουν και τη δύναμη να καλύψουν τα έξοδα των δικαστικών διαμαχών είναι χαμένες από χέρι.

Οι κυρώσεις

Ο προμηθευτής όταν σφραγίζει κάποια επιταγή πελάτη του ενεργεί ως ακολούθως:

Συνεννοείται με το δικηγόρο του και προσπαθούν να έλθουν σε επαφή με τον πελάτη, σε μια ύστατη προσπάθεια να λυθεί το ζήτημα και να πληρωθεί το ποσό της επιταγής.

Αν κάτι τέτοιο δεν καταστεί δυνατό, (τις πιο πολλές φορές δεν καθίσταται), τότε ο δικηγόρος προβαίνει σε έκδοση διαταγής πληρωμής, η οποία κοινοποιείται με δικαστικό επιμελητή στον πελάτη.

Στην περίπτωση κατά την οποία ο πελάτης έχει αυτοκίνητα ή ακίνητα στο όνομά του ξεκινάει η διαδικασία της δημοπρασίας. Στη δημοπρασία θα παρευρίσκονται τόσο το δημόσιο, όσο και οι τράπεζες, γιατί σίγουρα θα υπάρχουν και προς τα εκεί ανοιχτά μέτωπα. Ο τελευταίος που πληρώνεται είναι ο προμηθευτής, καθώς παίρνει ότι περισσεύει από Δημόσιο και τράπεζες, (δηλαδή τίποτα!). Αν ο πελάτης έχει φροντίσει εγκαίρως να μην έχει τίποτε αξίας στ’ όνομά του, (να τα έχει σε οικείους του, μητέρα, σύζυγο, κλπ), τότε δεν υπάρχει κάτι για να γίνει ο πλειστηριασμός, η επιταγή δεν πρόκειται σε καμιά περίπτωση να καλυφθεί, ο εκδότης το πολύ για πέντε χρόνια θα κάνει τις δοσοληψίες του χωρίς νέο μπλοκ, ή με επιταγές εξυπηρέτησης και δεν έχει να φοβηθεί τίποτα, καθώς δεν προβλέπεται πλέον ούτε προσωποκράτηση για το αδίκημα. Μοναδικός χαμένος παραμένει ο προμηθευτής. Δεν θα έπρεπε ο νομοθέτης εδώ να είχε προβλέψει κάτι για την περίπτωση αυτή;

Το δημόσιο

Στο μεγαλύτερο κακοπληρωτή τείνουν να εξελιχθούν οι δημόσιες υπηρεσίες με μπροστάρηδες τους Δήμους και ακόλουθους τα υπουργεία Υγείας και Εργασίας, καθώς παρουσιάζουν σημαντικές καθυστερήσεις στις πληρωμές των προμηθευτών του το πρώτο και των συντάξεων – εφ’ άπαξ το δεύτερο. Ειδικά οι Δήμοι έχουν ανεβάσει το μέσο όρο πληρωμών στους 12 μήνες και βάλε, κάτι που δυσχεραίνει πολύ τους προμηθευτές. Η ειρωνεία εδώ είναι πως οι περισσότεροι έχουν «λαδώσει» για να πάρουν κάποιον διαγωνισμό και στη συνέχεια παραπονιούνται γιατί αργούν να πληρωθούν. Σε άλλες δε περιπτώσεις οι συγγενείς παραγόντων των Δήμων με εταιρείες τους παρέχουν στους Δήμους αναλώσιμα ή υπηρεσίες σε μόνιμη βάση εξασφαλίζοντας σταθερές εισροές. Δεν είναι λίγες οι φορές που τέτοια περιστατικά έχουν δει το φως τη δημοσιότητας, όπως για παράδειγμα η πρόσφατη υπόθεση του γ. γραμματέα του Δήμου Θεσσαλονίκης κυρίου Λεμούσια, που είδε το φως της δημοσιότητας από την εφημερίδα Μακεδονία.

Ο Τειρεσίας

Σύμφωνα με τη μυθολογία ο διάσημος μάντης γεννήθηκε στη Θήβα και για επτά χρόνια της ζωής του υπήρξε γυναίκα. Η γυναικεία του υπόσταση προέκυψε ως τιμωρία, όταν σε βόλτα του στο όρος Κυλλήνη διέκοψε δύο φίδια την ώρα που ζευγάρωναν. Επτά χρόνια αργότερα σε παρόμοια βόλτα τα ξαναείδε να ζευγαρώνουν, τα διέκοψε και ξαναέγινε άντρας. Ήταν λοιπόν ο καταλληλότερος για να λύσει τη διένεξη μεταξύ του Δία και της Ήρας στον Όλυμπο, σχετικά με το αν ηδονίζεται περισσότερο ο άντρας ή η γυναίκα κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής πράξης. Τον κάλεσαν λοιπόν στο βουνό και αυτός ανοιχτά δήλωσε πως η γυναίκα ικανοποιείται περισσότερο, παίρνοντας έτσι το μέρος του Δία και προκαλώντας την οργή της Ήρας, η οποία για τιμωρία τον τύφλωσε. Ο Δίας από την άλλη για να τον ανταμείψει του έδωσε μακροζωία, (επτά γενεών) και τη δυνατότητα να προβλέπει το μέλλον, ιδιότητα που διατήρησε και στον κάτω κόσμο. Εκεί τον επισκέφτηκε και ο Οδυσσέας, σύμφωνα με το ομώνυμο έπος, για να τον συμβουλευτεί σχετικά με το πώς θα επιστρέψει στην πατρίδα του την Ιθάκη.

Ο σύγχρονος Τειρεσίας

Ο σύγχρονος Τειρεσίας δημιουργήθηκε από τις τράπεζες ως μη κερδοσκοπική εταιρεία(;) το 1997 για να προστατεύσει τα συμφέροντά τους. Κύριο έργο του αποτέλεσε η ταξινόμηση των ήδη υπαρχουσών πληροφοριών προ του 1997 σχετικά με κακοπληρωτές και χρεοφειλέτες, καθώς και το φακέλωμα όλων των προσώπων, νομικών και φυσικών, σχετικά με την πιστοληπτική τους ικανότητα. Δεν είμαι ειδικός για να γνωρίζω αν είναι νομότυπη ή όχι η συγκέντρωση ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων, όπως τα ατομικά, περιουσιακά και οικονομικά στοιχεία από μια ιδιωτική εταιρεία, σίγουρα όμως ήταν παράνομη πριν το σχετικό νόμο Σταθόπουλου. Έτσι όλοι οι πολίτες και ενίοτε και εταιρείες γινόμαστε θύματα διαφημιστικών καμπανιών και αποδέκτες μυνημάτων τύπου «έχει εγκριθεί για σας χαμηλότοκο δάνειο» κ.λπ. Αν κάποιος δεν είναι συνεπής στις οικονομικές του υποχρεώσεις, καθυστερήσει πληρωμή δανείου, εκδώσει ακάλυπτη επιταγή κ.λπ. τότε σημειώνεται στη βάση δεδομένων του Τειρεσία και δύσκολα σηκώνει κεφάλι. Αν κάποια εταιρεία επιχειρεί να συνάψει εμπορική σχέση με κάποια άλλη, έχει τη δυνατότητα να ζητήσει στοιχεία από τον Τειρεσία, ή από συνεργαζόμενα με αυτόν γραφεία. Μόνο με τον ΑΦΜ της επιχείρησης που επιδιώκεται η συνεργασία, λαμβάνει αναλυτική έκθεση με τα οικονομικά και περιουσιακά τηε στοιχεία. Οι διάφοροι καλοθελητές, (γραφεία), χρεώνουν για μεμονωμένους πελάτες από 25 έως 30 Ευρώ ανά ΑΦΜ, με προπληρωμένη κίνηση 50 ΑΦΜ ετησίως. Και σ’ αυτήν την περίπτωση όμως ο κίνδυνος είναι εξίσου αυξημένος, καθώς κανείς δεν γνωρίζει πότε θα αρχίσει η κάτω βόλτα.

Σεισάχθεια (άρση βαρών)

Την εποχή του Σόλωνα στην Αθήνα του 6ου αιώνα π.Χ. το χρήμα ανήκε στους λίγους. Οι φτωχοί που δανείζονταν για τα βγάλουν πέρα, αδυνατούσαν να πληρώσουν τα χρέη τους και πουλούσαν την ελευθερία τους, ακόμη και των παιδιών τους. Η κατάσταση έτεινε να γίνει ανεξέλεγκτη και σε κάποιες περιπτώσεις σημειώθηκαν εξεγέρσεις. Τότε ο Σόλων που ήταν άρχοντας της Αθήνας θέσπισε νόμο, ο οποίος χάριζε τα χρέη των φτωχών προς το δημόσιο, αλλά και προς τους πλουσίους και κατήργησε το δανεισμό με ενέχυρο την προσωπική ελευθερία. Στη σύγχρονη Αθήνα, (Ελλάδα), μεγάλη τράπεζα δανείστηκε τον όρο για διαφημιστική καμπάνια, προσπαθώντας να μας πείσει πως το κάνει με σκοπό να μας ξαλαφρώσει! Αυτή η γιαλατζί σεισάχθεια έγινε μεταξύ άλλων αιτία τη στιγμή που όλοι μας εν μέσω κρίσης βλέπουμε τα εισοδήματά μας να βουλιάζουν, η εν λόγω τράπεζα να σημειώσει σημαντικά κέρδη.

Επίλογος

Αν και τα γνωρίζουν όλα αυτά οι υπεύθυνοι, δεν ευαισθητοποιούνται να ξεκινήσουν μια προσπάθεια όπως άλλα κράτη με σκοπό τον περιορισμό των προβλημάτων από την κρίση. Εκείνο που μόνο ενδιαφέρει το οικονομικό επιτελείο είναι το πώς θα μειώσουν το έλλειμμα στο 3% μέχρι το 2010. Και το μόνο τρόπο που γνωρίζουν είναι να αυξήσουν την υφιστάμενη φορολογία ή να επιβάλλουν νέα σε τομείς που ως τώρα ήταν πέραν κάθε φαντασίας φορολογητέοι.