Λίγα είναι αυτά από όσα συμβαίνουν που δεν καταλαβαίνουμε.
Πριν αρκετούς μήνες αναφερόμενος από αυτό εδώ το ιστολόγιο στον πρώην Πρωθυπουργό μας, Γεώργιο Παπανδρέου και χαρακτηρίζοντάς τον ως πρωθυπουργό 3G, σημείωνα χαριτολογώντας πως η τρίτη γενιά καταστρέφει. Σήμερα αποδεικνύεται περίτρανα πως αυτή η τότε γλαφυρή διατύπωση ισχύει σε όλο της το μεγαλείο. Ο εγγονός Παπανδρέου από τη θέση του πρωθυπουργού δεν άφησε τίποτε όρθιο. Κατάφερε σε λιγότερο από δύο χρόνια να ανατρέψει αυτό που διατυμπάνιζε ο αείμνηστος πατέρας του, πως «η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες» και να την επαναδιατυπώσει, ως «η Ελλάδα ανήκει στους ξένους». Όλοι θυμόμαστε πώς ξεκίνησε η διακυβέρνηση της χώρας από τον εγγονό και πώς κατέληξε, με ψέματα, κατεργαριές, αερολογίες, δήθεν αγώνες για να σωθούμε, σφίξιμο του ζωναριού για τους πολίτες και παροχή αμνηστίας για τους κατά καιρούς καταχραστές. Όσοι τόλμησαν και ύψωσαν το ανάστημά τους σε μια προσπάθεια να αντισταθούν σ’ όσα θα ακολουθούσαν και να φανούν αξιόπιστοι στο κοινό που τους υποστήριξε, είτε απειλήθηκαν είτε διαγράφηκαν. Αυτή είναι η δημοκρατία που διέπει τα κόμματα: my way or the highway. Και ο Γιώργος το ξέρει καλά. Η είσοδος στο ΔΝΤ έκανε πολλούς από εμάς, (και συνεπώς και αρκετούς άσχετους με το θέμα), να γίνουμε ειδικοί σε οικονομικούς όρους και επεξηγητές κάθε καινούργιας έννοιας που πιπιλάνε τα ραδιόφωνα και οι τηλεοράσεις, προσπαθώντας να δώσουμε στους παντελώς ανίδεους μια πιο καταλαβίστικη μετάφραση των όσων ακούνε. Έτσι κι εγώ ως επεξηγητής θα προσπαθήσω παρακάτω να κάνω λιανά κάποιους οικονομικούς κανόνες, οι οποίοι μας ταλαιπωρούν από τη σύστασή μας ως κράτος, μας κρατούν δεμένους χειροπόδαρα και δεν πρόκειται να μας αφήσουν ποτέ να σηκώσουμε κεφάλι!
1η ιστορία, έτσι, μήπως και καταλάβουμε τι γίνεται
O John, πήγε στο Τέξας και αγόρασε από έναν αγρότη ένα γάιδαρο, έναντι του ποσού των 100 δολαρίων. Ο αγρότης συμφώνησε να του τον παραδώσει την άλλη μέρα. Την επόμενη μέρα ο αγρότης του είπε: «Συγγνώμη αλλά έχω άσχημα νέα, ο γάιδαρος ψόφησε». Ο John απάντησε: «Δεν πειράζει. Δώσε μου τα λεφτά μου πίσω». Ο αγρότης του λέει: «Δεν μπορώ να το κάνω, γιατί ήδη τα έχω ξοδέψει». Ο John είπε: «Εντάξει, τότε δώσε μου τον νεκρό γάιδαρο». Ο αγρότης ρώτησε: «Τι θα τον κάνεις;» και ο John απάντησε «Θα τον βάλω σε λοταρία». Ο αγρότης του απάντησε με μια δόση ειρωνείας: «Αποκλείεται να βάλεις σε λοταρία έναν ψόφιο γάιδαρο!» Και ο John απάντησε: «Φυσικά και μπορώ, απλά δεν θα το πω σε κανέναν πως είναι ψόφιος». Ένα μήνα αργότερα ο αγρότης βρέθηκε ξανά με τον John και τον ρώτησε: «Τι έγινε με τον ψόφιο γάιδαρο;» Ο John απάντησε: «Τον έβαλα σε λοταρία και πούλησα 500 λαχνούς, προς 2 δολάρια τον ένα και έτσι κέρδισα 898 δολάρια». Ο αγρότης ρώτησε: «Καλά κανένας δεν παραπονέθηκε;» και ο John απάντησε: «Μόνο ο τύπος που τον κέρδισε και για να μην φωνάζει του έδωσα πίσω τα δύο δολάρια».
Μπορείτε να φανταστείτε ποιος είναι ο γάιδαρος και ποιος ο John;
2η ιστορία: κι αυτή με γάιδαρο
Μια μέρα εμφανίστηκε σε ένα χωριό ένας καλοντυμένος άνδρας και κάλεσε όλους τους κατοίκους και τους ανακοίνωσε πως σκοπός της επισκέψεώς του ήταν να αγοράσει όλα τα γαϊδούρια του χωριού και μάλιστα μετρητοίς, σε υψηλότερα αξία από την κανονική: 500 Ευρώ το ένα. Οι κάτοικοι τον αντιμετώπισαν κάπως με δυσπιστία, αλλά υπήρξαν πολλοί, οι οποίοι βρήκαν την πρόταση δελεαστική και προέβησαν στη σύναψη συναλλαγής με τον επισκέπτη. Έτσι κι αλλιώς οι δουλειές δεν πήγαιναν και τόσο καλά στο χωριό και θα μπορούσαν να ζήσουν και χωρίς το πολύτιμο τετράποδο. Πήραν λοιπόν το πεντακοσάρικο και γύρισαν στα σπίτια τους όλο ευτυχία, σχολιάζοντας δυσμενώς όσους δεν αποφάσισαν να δώσουν τα ζώα τους.
Ο καλοντυμένος άνδρας όμως δεν ικανοποιήθηκε από την αγορά της πρώτης μέρας κι έτσι επέστρεψε πιο αποφασισμένος την επόμενη και με προσφορά αυτή τη φορά στα 750€ για κάθε απούλητο γάιδαρο. Μετά κι από αυτήν την επίσκεψη στο χωριό απέμειναν ελάχιστα ζώα τα οποία και κατάφερε να βάλει στο χέρι ανεβάζοντας την τιμή για κάθε γαϊδούρι 2000 Ευρώ! Αφού σιγουρεύτηκε πως στο χωριό δεν υπάρχει γάιδαρος ούτε για δείγμα, φεύγοντας ανακοίνωσε πως θα επέστρεφε μετά από 10 ημέρες και θα πρόσφερε για κάθε ζώο 5000€. Ανέθεσε στο βοηθό - συνεταίρο του, ο οποίος στο μεταξύ είχε αναλάβει τη φροντίδα του κοπαδιού που σ’ όλο αυτό το διάστημα αγοράσει, να πάει στο χωριό και να πουλήσει τα ζώα προς 4000 Ευρώ το ένα!
Οι αφελείς κάτοικοι βλέποντας τη δυνατότητα να κερδίσουν απ’ το πουθενά 1000€ μέσα σε λίγες μέρες, αγόρασαν ξανά τα ίδια ζώα 4 φορές ακριβότερα και για μπορέσουν να το κάνουν αυτό, πήραν μάλιστα δάνειο από την τοπική τράπεζα. Όπως πολύ σωστά θα φαντάζεστε, ο καλοντυμένος άνδρας δεν εμφανίστηκε ποτέ στο χωριό και μετά τη συναλλαγή έφυγε με το συνέταιρό του να πάνε σε άλλες περιοχές, ώστε με την ίδια τακτική να κερδίσουν χρήματα, ενώ οι κάτοικοι του χωριού βρέθηκαν υπερχρεωμένοι, απογοητευμένοι, και με τα γαϊδούρια ξανά στην κατοχή τους, χωρίς να αξίζουν πλέον τίποτα. Όσο και να προσπάθησαν να πουλήσουν τα ζώα τους για να καλύψουν τα δάνεια δεν τα κατάφεραν, με αποτέλεσμα η τράπεζα να τους τα κατασχέσει και στη συνέχεια να τους τα νοικιάσει, μήπως δουλεύοντάς τα οι αγρότες κατάφερνε κι αυτή να πάρει πίσω τα χρήματα που είχε δανείσει, αλλά πού! Ο τραπεζίτης με τη σειρά του, δίνοντας τόσα χρήματα σε δάνεια αντιμετώπισε κι αυτός πρόβλημα ρευστότητας κι έτσι πήγε στο δήμαρχο και του εξήγησε πως αν δεν ανακτούσε σύντομα τα κεφάλαια που είχε δανείσει θα κατέρρεε, και κατά συνέπεια θα ζητούσε αμέσως το κλείσιμο της ανοικτής πίστωσης που είχε και με τον δήμο. Πανικόβλητος ο δήμαρχος και για να αποφύγει την καταστροφή, αντί να δώσει λεφτά στους κατοίκους του χωριού για να καλύψουν τα χρέη τους, έδωσε λεφτά στον τραπεζίτη, ο οποίος ανέκτησε μεν το κεφάλαιό του, αλλά δεν έσβησε το χρέος των κατοίκων, ούτε και το χρέος του δήμου, ο οποίος μετά τη χρηματοδότηση βρέθηκε ένα βήμα πριν την πτώχευση. Βλέποντας το χρέος να πολλαπλασιάζεται και στριμωγμένος από τα επιτόκια, ο δήμαρχος ζήτησε βοήθεια από όμορους δήμους, οι οποίοι αρνήθηκαν, γιατί όπως του είπαν είχαν υποστεί την ίδια ζημιά με τους δικούς τους γαιδάρους!!...
Ο τραπεζίτης τότε έδωσε στον δήμαρχο την «αναπόφευκτη» συμβουλή - οδηγία να μειώσει τα έξοδα του δήμου: λιγότερα λεφτά για το σχολείο, για το κέντρο υγείας, την κατάργηση των κοινωνικών προγραμμάτων, τη μείωση της χρηματοδότησης για καινούρια έργα υποδομών και τέλος τη μείωση του προσωπικού και των μισθών στους εργαζόμενους του δήμου με ταυτόχρονη αύξηση των φόρων. Ο δήμαρχος ανακοίνωσε στους κατοίκους πως ήταν αναπόφευκτο, αλλά υποσχόταν με αυτές τις διαρθρωτικές αλλαγές «να βάλει τάξη στη λειτουργία του δημοσίου, να βάλει τέλος στις σπατάλες» και να… ηθικοποιήσει το εμπόριο των γαϊδάρων. Η ιστορία απέκτησε ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όταν μετά από καιρό έγινε γνωστό πως ο καλοντυμένος άνδρας που εμφανίστηκε στην αρχή και ο τραπεζίτης ανήκουν στην ίδια οικογένεια των «Χρηματοπιστωτικών Αγορών» η οποία χρηματοδοτούσε μάλιστα και τους προεκλογικούς αγώνες των δήμων της περιοχής.
Κανείς όμως δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ να μάθει τι απέγιναν οι αγρότες, ή καλύτερα τι έκαναν!
3η ιστορία: τα ομόλογα
Η Άγκελα είναι ιδιοκτήτρια ενός μπαρ στο Βερολίνο. Προκειμένου να αυξήσει τις πωλήσεις της, αποφασίζει να επιτρέψει στους πιστούς της πελάτες -οι περισσότεροι εκ των οποίων είναι άνεργοι αλκοολικοί- να πίνουν όσο θέλουν τώρα, και να πληρώνουν αργότερα, όπως μπορούν και όποτε έχουν. Η ίδια καταγράφει λεπτομερώς όλα τα ποτά που καταναλώνονται σε λογιστικά βιβλία και έτσι, με αυτόν τον τρόπο, ουσιαστικά, χορηγεί δάνεια στους πελάτες της. Μαθαίνεται πολύ γρήγορα αυτό το «σύστημα» και πολύς κόσμος αρχίζει να πλημμυρίζει το ωραίο της μπαράκι. Εκμεταλλευόμενη την ελευθερία που νιώθουν οι πελάτες, τώρα που εκείνη τους απάλλαξε από το βάρος της άμεσης πληρωμής, η Άγκελα αυξάνει τις τιμές του κρασιού και της μπύρας, που είναι τα ποτά που καταναλώνονται περισσότερο. Ο όγκος των πωλήσεών της, βεβαίως, αυξάνεται θεαματικά. Ένας νέος και δυναμικός σύμβουλος πελατών σε μια τοπική τράπεζα, αναγνωρίζει ως μελλοντικά πολύτιμο περιουσιακό στοιχείο της επιχείρησης το ποσό που θα προκύψει από την αποπληρωμή της πίστωσης που παίρνουν οι πελάτες και αυξάνει το δανειοληπτικό όριο της επιχείρησης. Δεν έχει, ο τραπεζικός σύμβουλος, κανέναν λόγο ανησυχίας, καθ ότι υπάρχουν ως εγγύηση τα ίδια τα χρέη των αλκοολικών. Στα κεντρικά γραφεία της τράπεζας, ειδικοί τραπεζικοί μετατρέπουν αυτό το περιουσιακό στοιχείο σε τραπεζικά προϊόντα με τις ονομασίες «Πιοτ - ομόλογα», «Αλκοόλ - ομόλογα» και «Εμετ - ομόλογα». Αυτά τα προϊόντα εμπορεύονται κατόπιν στις παγκόσμιες αγορές. Κανείς δεν ξέρει πραγματικά τι σημαίνουν αυτές οι περίεργες ονομασίες των ομολόγων και πώς αυτά είναι εγγυημένα. Όμως, καθώς οι τιμές τους αυξάνονται διαρκώς, μεγαλώνει η ζήτησή τους και γίνονται bestseller τραπεζικά προϊόντα. 
Μια μέρα, παρ΄ όλο που οι τιμές συνεχώς ανεβαίνουν, ένα στέλεχος της τράπεζας, με ειδικότητα σε θέματα «μάνατζμεντ ρίσκου», αποφασίζει και η απόφασή του γίνεται δεκτή, ότι ήρθε καιρός, σιγά-σιγά, η τράπεζα να αρχίσει να απαιτεί την αποπληρωμή των χρεών που συσσωρεύτηκαν από τους πότες στο μπαρ της Άγκελας. Όμως, οι αλκοολικοί άνεργοι αδυνατούν να αποπληρώσουν τα δάνειά τους, αφού είναι άνεργοι, κάτι που δεν έκρυψαν άλλωστε ποτέ, ούτε από την Άγκελα, ούτε από τους τραπεζίτες. Ταυτόχρονα και ως συνέπεια αυτού, η Angela δεν μπορεί να είναι συνεπής προς τις δανειοληπτικές της υποχρεώσεις και κηρύττει χρεωκοπία. Το «Ποτ-ομόλογο» και το «Αλκoολ-ομόλογο» χάνουν το 95% της αξίας τους. Το «Εμετ-ομόλογο» πάει λίγο καλύτερα και πέφτει μόνον κατά 85%. Οι προμηθευτές του μπαρ της Άγκελας είχαν δώσει στην πελάτισσά τους, τον καιρό που όλα ήταν καλά κι ωραία, πολύ ελαστικούς όρους για την αποπληρωμή των χρεών της προς αυτούς, αλλά έχοντας επενδύσει και οι ίδιοι σε αυτά τα τραπεζικά ομόλογα, είναι τώρα μπροστά σε μια νέα, διαφορετική κατάσταση: την εξαγορά ή το λουκέτο. Η τράπεζα, έπειτα από μαραθώνιες και δραματικές διαβουλεύσεις, σώζεται με γενναία χρηματική ένεση από το κράτος, το οποίο αποφασίζει να βρει τους πόρους αυτούς από έναν καινούργιο φόρο, που θα βαραίνει μόνον εκείνους που δεν καταναλώνουν αλκοόλ!
Επιτέλους, μια εξήγηση που μπορούμε όλοι να καταλάβουμε...
Επίλογος
Σε επόμενη ανάρτηση θα γράψω κι εδώ τη συνέχεια της σύντομης ιστορίας του χρήματος, η οποία έχει σταθεί λίγο πριν το κραχ του 1929, ώστε να γνωρίσουμε καλύτερα τα γεγονότα και να τα παραλληλίσουμε με τα της σημερινής εποχής. Πιστέψτε με, μοιάζουν αρκετά!
Υστερόγραφο
Οι γελιογραφίες είναι του Κυρ
